شناخت بافت فیبروگلاندولار در زنان و اهمیت آن در بدن

بافت فیبروگلاندولار یکی از اجزای اصلی و مهم در ساختار پستان زنان است که نقش کلیدی در عملکردهای زیستی این اندام ایفا می‌کند. این بافت شامل ترکیبی از عناصر غده‌ای و فیبری است که در کنار بافت چربی، فرم و عملکرد کلی پستان را شکل می‌دهند. واژهٔ "فیبروگلاندولار" به طور خاص به آن بخش از بافت پستان اشاره دارد که در فرآیندهایی مانند تولید شیر، پاسخ به تغییرات هورمونی و حمایت ساختاری نقش دارد.میزان حضور این بافت در افراد مختلف متفاوت است و تحت تأثیر عوامل ژنتیکی، هورمونی و سبک زندگی قرار می‌گیرد. هرچه میزان این بافت‌ها در مقایسه با بافت چربی بیشتر باشد، تراکم پستان بالاتر خواهد بود و در زیبایی‌شناسی پستان نیز نقش دارد.

ساختار بافت فیبروگلاندولار

پستان از سه نوع بافت اصلی تشکیل شده است:
بافت چربی: بافت نرم و چرب که حجم زیادی از سینه را تشکیل می‌دهد و در تنظیم دمای بدن، ذخیره انرژی و محافظت از اندام‌ها نقش دارد.
بافت فیبری: بافت همبند که نقش حمایت‌کننده و شکل‌دهنده دارد. این بافت به صورت رشته‌های محکمی است که ساختار کلی پستان را حفظ می‌کند و بافت غده‌ای را در جای خود نگه می‌دارد.
بافت غده‌ای: مسئول تولید و ترشح شیر در دوران بارداری و شیردهی است. این بافت شامل لوبول‌ها (غدد تولیدکننده شیر) و مجاری شیری است که شیر را به سمت نوک پستان هدایت می‌کند.

تراکم بافت پستان نشان‌دهنده میزان حضور بافت فیبروگلاندولار نسبت به بافت چربی است و به عنوان یک شاخص مهم در غربالگری و تشخیص بیماری‌های پستان شناخته می‌شود. هرچه میزان این بافت بیشتر باشد، پستان متراکم‌تر خواهد بود.
این مسئله در بررسی‌های ماموگرافی اهمیت زیادی دارد، زیرا:
تومورها در ماموگرافی سفید رنگ دیده می‌شوند، مانند بافت فیبروگلاندولار؛ به همین دلیل، تشخیص تومور در میان این بافت سفید دشوارتر است.
تراکم بالا می‌تواند باعث پنهان شدن توده‌ها، کیست‌ها یا تغییرات مشکوک شده و در نتیجه دقت تشخیص سرطان را کاهش دهد.
همچنین، مطالعات نشان داده‌اند که زنانی که پستان متراکم‌تری دارند، در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به سرطان پستان هستند، حتی اگر توده‌ای هنوز قابل‌مشاهده نباشد.
تراکم پستان نه‌تنها یک چالش تشخیصی است، بلکه به عنوان یک فاکتور خطر مستقل نیز در نظر گرفته می‌شود. بنابراین ارزیابی تراکم پستان، به‌ویژه در زنان بالای ۴۰ سال یا دارای سابقه خانوادگی، نقش حیاتی در برنامه‌ریزی غربالگری و اقدامات پیشگیرانه دارد.

سازمان رادیولوژی آمریکا (ACR) برای کمک به تشخیص و گزارش دقیق‌تر تراکم بافت پستان، سیستمی به نام BI-RADS (Breast Imaging-Reporting and Data System) معرفی کرده است. این سیستم، تراکم بافت پستان را به چهار سطح مشخص تقسیم می‌کند که هر یک ویژگی‌های خاص خود را دارند.
این دسته‌بندی به پزشکان کمک می‌کند تا تصمیم‌گیری آگاهانه‌تری درباره ادامه روند غربالگری، تجویز روش‌های تصویربرداری مکمل و ارزیابی ریسک بیمار انجام دهند.
تقریباً به‌طور کامل چرب (Category A): در این گروه، بافت پستان عمدتاً از چربی تشکیل شده و بافت فیبروگلاندولار بسیار کم است. تشخیص توده‌ها و ناهنجاری‌ها در این نوع پستان آسان‌تر است، زیرا چربی در ماموگرافی به رنگ تیره و توده‌ها به رنگ روشن دیده می‌شوند.
فیبروگلاندولار پراکنده (Category B): برخی نواحی از پستان دارای بافت فیبروگلاندولار هستند اما بیشتر ساختار آن چربی است. در این دسته ممکن است توده‌های کوچکی بین نواحی متراکم پنهان شوند، اما در بیشتر موارد تشخیص نسبتاً آسان باقی می‌ماند.
متراکم ناهمگن (Category C): در این نوع پستان، مقدار قابل توجهی از بافت فیبروگلاندولار وجود دارد که می‌تواند مناطق کوچکی از توده‌های سرطانی را پنهان کند. این نوع تراکم می‌تواند دقت ماموگرافی را کاهش دهد و نیاز به بررسی‌های تکمیلی داشته باشد.
بسیار متراکم (Category D): پستان تقریباً به‌طور کامل از بافت فیبروگلاندولار تشکیل شده و این موضوع باعث می‌شود بیشتر ناهنجاری‌ها یا توده‌های مشکوک در ماموگرافی قابل رؤیت نباشند. زنان در این دسته، هم در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به سرطان پستان هستند و هم نیازمند روش‌های تصویربرداری دقیق‌تر مانند MRI یا توموسنتز می‌باشند.

تراکم بافت پستان تحت تأثیر مجموعه‌ای از عوامل زیستی، هورمونی، ژنتیکی و محیطی قرار دارد که می‌توانند در طول زمان و بسته به شرایط فرد تغییر کنند. شناخت این عوامل نه تنها به درک بهتر از ویژگی‌های فیزیولوژیک پستان کمک می‌کند، بلکه نقش تعیین‌کننده‌ای در تصمیم‌گیری‌های پزشکی از جمله زمان‌بندی و نوع غربالگری، تشخیص زودهنگام بیماری‌ها و برنامه‌ریزی درمانی ایفا می‌نماید.
سن: یکی از مهم‌ترین فاکتورهاست. معمولاً با افزایش سن، به‌ویژه پس از یائسگی، میزان بافت چربی در پستان افزایش می‌یابد و بافت فیبروگلاندولار کاهش پیدا می‌کند که منجر به کاهش تراکم می‌شود.
وضعیت هورمونی: هورمون‌هایی مانند استروژن و پروژسترون نقش کلیدی در تنظیم تراکم بافت پستان دارند. در دوران قاعدگی، بارداری و شیردهی تراکم افزایش می‌یابد. همچنین مصرف داروهای هورمونی مانند قرص‌های ضدبارداری یا درمان‌های جایگزین هورمونی در یائسگی می‌تواند باعث افزایش تراکم شود.
بارداری و شیردهی: در دوران بارداری، بافت غده‌ای به‌طور طبیعی گسترش می‌یابد تا برای تولید شیر آماده شود و همین امر موجب افزایش تراکم موقتی می‌گردد. پس از شیردهی و پایان این دوران، بافت چربی معمولاً جایگزین بافت غده‌ای می‌شود.
ژنتیک: وراثت نقش مهمی در میزان تراکم دارد. اگر مادر یا خواهر فرد دارای پستان‌های متراکم باشند، احتمال بیشتری وجود دارد که او نیز بافت فیبروگلاندولار بالاتری داشته باشد.
شاخص توده بدنی (BMI): افراد با وزن کمتر یا چربی بدن پایین‌تر، معمولاً تراکم پستان بیشتری دارند، زیرا بافت چربی کمتری دارند و در نتیجه، نسبت بافت فیبروگلاندولار بالاتر است.

تشخیص میزان تراکم بافت سینه یکی از مراحل حیاتی در بررسی سلامت پستان و شناسایی به‌موقع خطرات احتمالی مانند سرطان پستان محسوب می‌شود. برای ارزیابی تراکم بافت پستان معمولاً از ماموگرافی استفاده می‌شود. این روش، استاندارد طلایی غربالگری پستان است که در آن، بافت چربی به صورت نواحی تیره و بافت فیبروگلاندولار به صورت نواحی روشن ظاهر می‌شود. هرچه میزان نواحی روشن بیشتر باشد، نشان‌دهنده تراکم بالاتر بافت است.
در مواردی که تراکم بالا مانع از تشخیص دقیق شود یا نتیجه ماموگرافی مبهم باشد، پزشک ممکن است از روش‌های زیر کمک بگیرد:

سونوگرافی پستان

این روش با استفاده از امواج صوتی به بررسی دقیق‌تر نواحی مشکوک در پستان می‌پردازد و به‌ویژه در پستان‌های متراکم، در کنار ماموگرافی کاربرد دارد.

MRI پستان

تصویربرداری با دقت بالا که به کمک میدان مغناطیسی و امواج رادیویی انجام می‌شود. این روش حساسیت بیشتری در تشخیص ضایعات دارد و معمولاً در زنان با ریسک بالا توصیه می‌شود.

توموسنتز (ماموگرافی سه‌بعدی)

تکنولوژی پیشرفته‌تری نسبت به ماموگرافی سنتی است که با ایجاد تصاویر سه‌بعدی، دید بهتری از ساختار داخلی پستان فراهم می‌کند و در شناسایی توده‌ها در پستان‌های متراکم بسیار مؤثر است.

بافت فیبروگلاندولار بخشی حیاتی از ساختار پستان زنان است که در سنین مختلف و شرایط متفاوت، تغییراتی را تجربه می‌کند. شناخت این بافت، بررسی منظم آن از طریق ماموگرافی و رعایت نکات پیشگیرانه می‌تواند نقش مهمی در تشخیص زودهنگام و پیشگیری از سرطان پستان داشته باشد.
زنان به‌ویژه در سنین بالای ۴۰ سال یا دارای سابقه خانوادگی سرطان، باید به طور منظم آزمایش‌های غربالگری را انجام دهند و در صورت داشتن بافت متراکم، با پزشک خود در مورد روش‌های تکمیلی مشورت کنند.
مرکز تصویربرداری پزشکی دکتر سیده آمنه سیدجوادین با بهره‌گیری از فناوری‌های روز تصویربرداری، خدمات تخصصی ماموگرافی و سونوگرافی پستان را در محیطی ایمن و حرفه‌ای ارائه می‌دهد. اگر به بررسی دقیق سلامت پستان، تشخیص توده یا غربالگری منظم نیاز دارید، تیم مجرب ما آماده ارائه خدماتی دقیق، سریع و با کیفیت بالا به شماست. برای رزرو نوبت و انجام تصویربرداری، کافیست روی دکمه دریافت نوبت کلیک کنید.

منابع
clevelandclinic
healthline