سونوگرافی ترانس واژینال و زمان‌بندی مناسب جهت دقت در تشخیص

سونوگرافی واژینال یکی از دقیق‌ترین روش‌های تصویربرداری پزشکی برای بررسی وضعیت اندام‌های داخلی لگن در زنان است. این روش با استفاده از امواج صوتی و از طریق ورود پروب مخصوص به داخل واژن، تصاویری واضح از رحم، تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و سایر ساختارهای لگنی ارائه می‌دهد. اما مهم‌ترین عامل در اثربخشی این روش، انتخاب زمان مناسب برای انجام آن است. بسته به هدفی که پزشک دنبال می‌کند، زمان انجام سونوگرافی واژینال می‌تواند متفاوت باشد. این هدف ممکن است بررسی سلامت عمومی رحم، پیگیری ناباروری یا ارزیابی شرایط خاص بارداری باشد که انتخاب زمان مناسب می‌تواند دقت تشخیص را به‌طور قابل‌توجهی افزایش دهد.

یکی از مهم‌ترین دلایل انجام سونوگرافی واژینال، بررسی دقیق وضعیت رحم، تخمدان‌ها و سایر اندام‌های تناسلی در زنان است. زمانی که پزشک به دنبال تشخیص مشکلاتی نظیر فیبروم، کیست تخمدان، پولیپ رحم، آندومتریوز یا حتی بررسی ضخامت آندومتر باشد، زمان انجام سونوگرافی می‌تواند در وضوح و دقت نتیجه نقش اساسی داشته باشد. بهترین زمان برای انجام این نوع سونوگرافی معمولاً روزهای ۵ تا ۱۰ سیکل قاعدگی است؛ یعنی زمانی که خونریزی قاعدگی به پایان رسیده و هنوز لایه داخلی رحم (آندومتر) ضخیم نشده است.
در این مرحله:
پوشش آندومتر نازک و شفاف است، که تشخیص ناهنجاری‌های ساختاری مانند پولیپ یا چسبندگی را آسان‌تر می‌کند.
سطح هورمون‌های جنسی پایین است و این موضوع باعث می‌شود اندام‌ها در حالت پایه‌ای خود دیده شوند و هرگونه تغییر، التهاب یا توده، برجسته‌تر به نظر برسد.
تخمدان‌ها هنوز در مرحله اولیه فعالیت خود در چرخه ماهانه هستند و فولیکول‌های غالب هنوز شکل نگرفته‌اند، که این وضعیت به پزشک دید بهتری از ساختار کلی تخمدان‌ها می‌دهد.
همچنین در صورت وجود قاعدگی‌های نامنظم یا سابقه مشکلات رحمی، پزشک ممکن است این بازه زمانی را متناسب با شرایط فردی شما تغییر دهد. بنابراین، اگر پریود منظمی ندارید یا سابقه بیماری خاصی دارید، حتماً زمان دقیق انجام سونوگرافی را با پزشک خود هماهنگ کنید تا از حداکثر دقت تشخیصی بهره‌مند شوید.

در زنانی که در مسیر درمان ناباروری هستند یا قصد بررسی دقیق تخمک‌گذاری دارند، زمان‌بندی سونوگرافی واژینال نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند. این نوع سونوگرافی به پزشکان کمک می‌کند تا وضعیت رشد فولیکول‌ها در تخمدان را ارزیابی کرده، زمان دقیق تخمک‌گذاری را مشخص کنند و میزان موفقیت در فرآیندهایی مانند لقاح داخل رحمی (IUI) یا لقاح آزمایشگاهی (IVF) را افزایش دهند.
به طور معمول، در یک سیکل کامل بررسی ناباروری، سونوگرافی‌های متعددی انجام می‌شود:
روزهای ۱۰ تا ۱۴ سیکل قاعدگی: در این مرحله پزشک با بررسی اندازه فولیکول‌ها (که معمولاً باید به قطر ۱۸ تا ۲۴ میلی‌متر برسند) می‌تواند زمان تخمک‌گذاری را پیش‌بینی کند.
روز تخمک‌گذاری: پزشک بر اساس اندازه فولیکول و ضخامت آندومتر زمان دقیق تخمک‌گذاری را مشخص کرده و بسته به شرایط بیمار، زمان مناسب برای رابطه جنسی هدفمند یا مداخلاتی مثل IUI یا تزریق HCG را توصیه می‌کند.
بعد از تخمک‌گذاری (حدود روزهای ۱۵ تا ۱۸): در این مرحله بررسی می‌شود که آیا فولیکول پاره شده و تخمک آزاد شده است یا نه، و همچنین وجود جسم زرد (corpus luteum) و وضعیت آندومتر بررسی می‌شود تا احتمال لانه‌گزینی جنین مورد ارزیابی قرار گیرد.
سونوگرافی‌های تخمک‌گذاری باید بسیار دقیق و منظم انجام شوند، زیرا حتی یک روز اختلاف می‌تواند بر روند درمان اثر بگذارد. از این رو، زنانی که وارد فاز درمان ناباروری می‌شوند معمولاً نیاز به هماهنگی نزدیک و روزانه با پزشک یا مرکز درمانی دارند.

سونوگرافی ترانس‌واژینال در دوران بارداری، به‌ویژه در سه‌ماهه اول، به‌عنوان یکی از مؤثرترین و دقیق‌ترین روش‌های تصویربرداری برای بررسی وضعیت سلامت جنین و رحم شناخته می‌شود. در این مرحله حساس از بارداری، بسیاری از جزئیات حیاتی مانند محل دقیق قرارگیری ساک حاملگی، ضربان قلب جنین و حتی وجود بارداری‌های چندقلویی تنها از طریق این نوع سونوگرافی قابل تشخیص هستند. از آنجا که پروب به ناحیه نزدیک‌تری از رحم دسترسی دارد، وضوح تصاویر به‌مراتب بیشتر از سونوگرافی شکمی است.
کاربردهای اصلی این سونوگرافی در سه‌ماهه اول شامل موارد زیر است:
هفته ۵ تا ۶ بارداری: تأیید وجود ساک حاملگی، بررسی محل قرارگیری آن برای تشخیص بارداری خارج‌رحمی و شناسایی حاملگی مولار یا پوچ در مراحل اولیه
هفته ۶ تا ۷ بارداری: مشاهده ضربان قلب جنین که نشان‌دهنده زنده بودن جنین است و از نظر روانی نیز برای مادران بسیار آرامش‌بخش است.
هفته ۸ تا ۱۰ بارداری: ارزیابی تعداد جنین‌ها (تشخیص بارداری چندقلویی)، سن بارداری بر اساس اندازه‌گیری طول (CRL) و بررسی سلامت رحم، تخمدان‌ها و وجود کیست‌های احتمالی
در مواردی مانند لکه‌بینی، خونریزی، درد یک‌طرفه یا سابقه سقط، سونوگرافی واژینال می‌تواند اطلاعات حیاتی برای تصمیم‌گیری‌های درمانی فراهم کند. همچنین در زنانی که سابقه بارداری خارج رحمی یا نازایی دارند، انجام زودهنگام این سونوگرافی برای پیشگیری از عوارض خطرناک، حیاتی است.
برخلاف سونوگرافی شکمی، نیازی به پر بودن مثانه در این روش وجود ندارد و تصاویر حتی در ابتدای بارداری نیز بسیار دقیق هستند.

برخی از شرایط خاص پزشکی و درمانی ممکن است نیازمند برنامه‌ریزی دقیق‌تری باشند. این شرایط معمولاً خارج از روند طبیعی سیکل قاعدگی هستند و بسته به علائم و سابقه بیمار، زمان انجام سونوگرافی ممکن است متغیر باشد. در این موارد، تشخیص صحیح به شدت، به زمان انجام سونوگرافی و همچنین تجربه پزشک وابسته است.

خونریزی‌های غیرطبیعی

در مواقعی که بیمار دچار خونریزی شدید، لکه‌بینی مداوم یا نامنظم باشد، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد سونوگرافی را در همان لحظه و بدون توجه به روز سیکل انجام دهد تا علت خونریزی مانند پولیپ، فیبروم یا اختلالات آندومتر شناسایی شود. در برخی موارد، حتی در دوران پریود نیز این بررسی صورت می‌گیرد.

بررسی موقعیت IUD (دستگاه داخل رحمی)

برای اطمینان از جایگیری صحیح IUD یا بررسی حرکت یا خروج آن از موقعیت مناسب، معمولاً سونوگرافی واژینال چند روز پس از پایان قاعدگی انجام می‌شود. در این زمان رحم در وضعیت آرام‌تری قرار دارد و امکان دیدن دقیق‌تر نخ یا بدنه IUD فراهم است.

تشخیص آندومتریوز یا چسبندگی‌های لگنی

برخی از علائم آندومتریوز مانند درد مزمن لگنی، درد هنگام رابطه جنسی یا خونریزی‌های نامنظم نیاز به بررسی دقیق‌تری دارند. در مواردی که آندومتریوز در مراحل پیشرفته است یا چسبندگی‌ها گسترش یافته‌اند، پزشک ممکن است ترجیح دهد سونوگرافی را در اواخر سیکل قاعدگی یا زمانی که علائم شدیدتر هستند، انجام دهد تا احتمال تشخیص افزایش یابد.

بررسی توده‌ها یا دردهای حاد

اگر خانمی با درد ناگهانی، تورم یا نشانه‌های توده لگنی مراجعه کند، بدون در نظر گرفتن زمان سیکل، انجام سونوگرافی واژینال در اسرع وقت برای تشخیص افتراقی کیست پاره شده، پیچ‌خوردگی تخمدان یا حتی عفونت‌های لگنی ضروری است.

در تمام این شرایط خاص، انعطاف‌پذیری در زمان انجام سونوگرافی یک مزیت بزرگ محسوب می‌شود و می‌تواند به تشخیص زودهنگام مشکلات و شروع درمان مؤثر کمک کند. بنابراین بسیار مهم است که هرگونه علامت غیرطبیعی یا جدید را به پزشک اطلاع دهید تا بهترین زمان برای انجام این آزمایش مشخص شود.

نیازی به آمادگی خاصی نیست، اما بهتر است مثانه قبل از معاینه تخلیه شود.
رابطه جنسی مانعی ندارد، مگر اینکه پزشک توصیه‌ای خاص داشته باشد.
احساس درد یا ناراحتی خفیف طبیعی است، اما در صورت درد شدید حتماً به پزشک اطلاع دهید.
در صورت بارداری یا مشکوک بودن به آن، پزشک را مطلع کنید.

سونوگرافی واژینال ابزاری دقیق، کم‌خطر و بسیار کاربردی در تشخیص مشکلات زنان و بارداری است. زمان انجام آن بسته به هدف پزشکی متفاوت است، اما رعایت نکات ذکر شده و مشورت با پزشک کمک می‌کند تا بهترین نتیجه از این آزمایش حاصل شود. اگر درباره زمان مناسب برای شما شک دارید، کافی است با پزشک متخصص زنان مشورت کنید تا دقیق‌ترین توصیه را متناسب با شرایط بدنی و سیکل قاعدگی‌تان دریافت کنید.
مرکز تصویربرداری خانم دکتر سیده آمنه سیدجوادین در لاهیجان، به‌عنوان یکی از مراکز تخصصی، با بهره‌گیری از دستگاه‌های پیشرفته و تیم مجرب، خدمات دقیق سونوگرافی ترانس واژینال را ارائه می‌دهد. انجام سونوگرافی در محیطی آرام، کاملاً بهداشتی و با رعایت اصول حرفه‌ای توسط تیم خانم، تجربه‌ای مطمئن و قابل‌اعتماد را برای مراجعین فراهم می‌کند. برای دریافت نوبت آنلاین، کافیست روی دکمه دریافت نوبت کلیک کنید.

منابع
my.clevelandclinic
omnigynaecare